W każdym kraju ustanowione są jasne przepisy dotyczące formalnych warunków, które trzeba spełnić, by w sposób legalny zatrudnić pracownika. W dalszym ciągu większość umów proponowanych przez pracodawców to umowa o pracę, studenci z kolei bardzo często podejmują pracę dorywczą będąc zatrudnionym na umowę-zlecenie. Pozostaje jeszcze jedna – nielegalna – forma zatrudnienia.
I choć bardzo często konsekwencje pracy „na czarno” ponosi zarówno pracodawca jak i pracownik – szara strefa kwitnie, zwłaszcza gdy mówimy o pracy sezonowej lub o pracy, której efekt materialny często nie jest widoczny ( np. praca fizjoterapeuty czy korepetytora). Kiedy można mówić o „pracy na czarno”? O sytuacji takiej można mówić wtedy, gdy pracodawca nie zgłosił pracownika do ZUS-u, zatrudnił cudzoziemca, który nie uzyskał pozwolenia na pracę lub nie potwierdził na piśmie formy zatrudnienia pracownika.
Praca na czarno – konsekwencje dla pracodawcy.
Pracodawca decydujący się na nielegalne zatrudnienie pracownika też musi liczyć się z ewentualnymi konsekwencjami swojego wyboru. Podczas kontroli inspektor może sprawdzić, czy pracodawca zawarł z pracownikiem umowę w formie pisemnej – jeśli nie, inspektor może nałożyć na pracodawcę karę grzywny. W chwili gdy sytuacja ta się powtórzy – na pracodawcę może zostać nałożona kolejna kara grzywny. O ukaranie pracodawcy może ubiegać się również Zakład Ubezpieczeń Społecznych, którego pracodawca jest płatnikiem. Brak opłaconych składek traktowane jest przez ZUS jako niedopełnienie obowiązków, które może zostać ukarane grzywną w wysokości do 5 000 złotych. Jeśli kontrola w zakładzie pracy wykaże naruszenie praw pracowniczych, na pracodawcę może zostać nałożona kolejna kara grzywny. W sytuacji, w której względem pracodawcy zostanie wszczęte postępowanie sądowe związane z wykroczeniem skarbowym może on nawet zostać pozbawiony wolności.
Praca na czarno – konsekwencje dla pracownika.
Czy pracownik pracujący na czarno również ponosi konsekwencje takiej a nie innej formy zatrudnienia? Tak, o ile jest on osobą zarejestrowaną jako osoba bezrobotna. W sytuacji, w której osoba zarejestrowana jako bezrobotna podejmie pracę bez powiadomienia o tym odpowiedniego urzędu naraża się na karę grzywny, która w tym momencie wynosi minimum 500 zł. Należy pamiętać o tym, że osoba rozpoczynająca pracę ma 7 dni na powiadomienie urzędu pracy o tym fakcie. Warto dodać, że osoba „zatrudniona na czarno”, zwłaszcza osoba pracująca fizycznie, naraża się również na inne konsekwencje płynące z nielegalnej pracy – w razie wypadku w miejscu pracy osoba taka może liczyć tylko na siebie. Częste są też przypadki, w których pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia za wykonaną pracę – w takiej sytuacji można starać się o odzyskanie pieniędzy, ale najpierw należy złożyć pozew do sądu i udowodnić wykonanie pracy. Dowód przed sądem pracy może stanowić chociażby nagranie z monitoringu lub zeznanie klientów korzystających z usług firmy.
