Zakończenie aktywności zawodowej i przejście na emeryturę jest ważnym wydarzeniem w życiu człowieka. Dla kogoś, kto przez ostatnie kilkadziesiąt lat pracował, trudno jest przyzwyczaić się do nowego, zmienionego modelu życia. Żeby chociaż trochę wesprzeć przyszłego emeryta, w polskim prawie przewidziano dla niego rodzaj dodatkowego świadczenia. To świadczenie to odprawa emerytalna.
Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, który nabył prawo do świadczenia emerytalnego oraz, z którym rozwiązuje się umowę o pracę, a przyczyną tego rozwiązania jest przejście pracownika na emeryturę.
Nie ma znaczenia rodzaj umowy o pracę – może to być typowa umowa o pracę, ale też mianowanie, wybór albo powołanie. Co należy podkreślić, równoważną odprawę otrzymują też pracownicy odchodzący na rentę, zatem przed wypłatą tego świadczenia, sprawdza się, czy pracownik nie otrzymał go już wcześniej. Oznacza to, że odprawa ta wypłacana jest tylko jeden raz, zatem nie ma do niej prawa ten, kto pobrał ją wcześniej np. z tytuły przejścia na rentę.
Obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej spoczywa na pracodawcy, a jej wysokość określona przepisami, to wysokość jednomiesięcznego średniego wynagrodzenia. Wylicza się je według tych samych zasad, co ekwiwalent urlopowy. Pracodawca może, zgodnie z własnym uznaniem lub też na podstawie wewnętrznych regulaminów firmy, przyznać wyższą odprawę, ale nie może tej kwoty obniżyć. Na wysokość odprawy nie wpływa też długość zatrudnienia u danego pracodawcy, a jedynie wysokość dotychczasowych zarobków. Co więcej, pracownik nie traci do niej prawa nawet wtedy, gdy w momencie rozwiązania umowy o pracę otrzymuje inne odprawy np. z tytułu zwolnień grupowych lub innych uzgodnień z pracodawcą. Jeśli pracodawca nie wywiąże się z obowiązku wypłaty odprawy emerytalnej, pracownik może wnieść sprawę do sądu. Trzeba przy tym pamiętać, że roszczenie o zapłatę odprawy przedawnia się po trzech latach.
Nieco inne przepisy stosuje się do takich grup zawodowych jak urzędnicy, pracownicy samorządowi czy nauczyciele. W przypadku tych grup wysokość odprawy emerytalnej określana jest na podstawie przepisów szczegółowych dotyczących danej grupy.
Przepisy dotyczące wypłaty odprawy emerytalnej nauczycielom doprecyzowuje Karta Nauczyciela. W dokumencie tym zawarte są szczegółowe informacje, komu i kiedy należy się wypłata świadczenia. Warto zwrócić uwagę na dwa przepisy. Po pierwsze, prawo do odprawy przysługuje wszystkim nauczycielom, którzy wykonywali ten zawód w wymiarze minimum połowy obowiązujących nauczyciela godzin, nawet jeśli odbywali oni zajęcia w różnych placówkach i na podstawie odrębnych umów. Po drugie, prawo do odprawy emerytalnej nabywa ten pracownik oświaty, który rzeczywiście rozwiązuje umowę o pracę i przechodzi na emeryturę. Zatem nauczycielom, którzy nabyli prawo do emerytury, ale dalej wykonują swój zawód, odprawa zostanie wypłacona dopiero w momencie faktycznego przejścia na emeryturę.
Jeszcze inaczej ma się sprawa z urzędnikami i pracownikami samorządowymi. W ich wypadku wysokość odprawy emerytalnej liczona jest od stażu pracy i wynosi odpowiednio: dwa miesięczne wynagrodzenia po dziesięciu latach pracy, trzy miesięczne wynagrodzenia po piętnastu latach pracy oraz sześć miesięcznych pensji po dwudziestu latach pracy. Ponadto odprawa może być wypłacona zarówno w momencie rozwiązania stosunku pracy, jak też w przypadku upływu kadencji.
Jak widać zatem odprawa emerytalna jest prawem powszechnym – przysługuje każdemu, kto odchodzi na emeryturę, a jedynie jej wysokość i sposób naliczania może być dodatkowo regulowane odrębnymi przepisami.
