O pracy w godzinach nadliczbowych możemy mówić wówczas, gdy pracownik wykonuje obowiązki na rzecz pracodawcy, po przekroczeniu dobowej normy czasu pracy. Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatek do pensji, ściśle określony przez kodeks pracy.
PRAWA PRACODAWCY
Pracodawca ma prawo do zlecenia dodatkowych zadań wyłącznie w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest sytuacja, w której zagrożone jest zdrowie lub życie ludzi bądź środowiska naturalnego i zachodzi potrzeba prowadzenia akcji ratowniczej lub nastąpiła niespodziewana awaria, którą należy natychmiast usunąć.
Drugim przypadkiem jest sytuacja, w której zaistniały specjalne potrzeby pracodawcy. Kodeks pracy nie określa co może być specjalną potrzebą, więc istnieje tu duże pole do nadużyć. Należy jednak pamiętać, że nieprawidłowa organizacja czasu pracy w firmie, nie może być podstawą do zlecania pracy po godzinach. Jeśli jednak pracodawca postępuje zgodnie z kodeksem, pracownik ma obowiązek zgodzić się na pracę w godzinach nadliczbowych. Odmowa z jego strony może być podstawą do rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika.
PRAWA PRACOWNIKA
Należy jednak pamiętać, że pracownik w tej sytuacji również ma swoje prawa. Podstawowym z nich jest prawo do otrzymywania dodatku do pensji za pracę w godzinach nadliczbowych. Może on wynosić od 50%-100% wynagrodzenia. Jeżeli praca w godzinach nadliczbowych odbywa się w nocy, niedzielę, święto lub dzień wolny wyznaczony za pracę w niedzielę lub święto, w którym według standardowego czasu pracy pracownik miałby wolne, wówczas przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100%. W pozostałych przypadkach dodatek wynosi 50%.
Pracodawca nie może uchylać się od wypłacenia dodatku za pracę po godzinach powołując się na złą sytuację finansową swojej firmy, co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2006 roku.
W niektórych przedsiębiorstwach dodatek za godziny nadliczbowe nie obowiązuje. Pracodawca ma bowiem prawo do „oddania” przepracowanych dodatkowo godzin w formie dnia wolnego. Czyni to na wniosek pracownika w wymiarze równym czasowi przepracowanemu lub bez takiego wniosku. Wówczas wymiar czasu wolnego jest o połowę wyższy w stosunku do przepracowanych godzin, a udzielenie dni wolnych musi nastąpić do końca obowiązującego okresu rozliczeniowego.
W ciągu roku kalendarzowego liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 150. Pracodawca ma jednak prawo do zmiany tego limitu poprzez wpis w regulaminie pracy lub w umowie o pracę. Wówczas jednak średnia tygodniowa norma czasu pracy nie może przekroczyć 48 godzin w danym okresie rozliczeniowym.
KOBIETY W CIĄŻY MAJĄ SPECJALNE PRZYWILEJE
Należy pamiętać, że wobec kobiet w ciąży przepisy o godzinach nadliczbowych nie obowiązują. Prawo zabrania bowiem zatrudniania pań w stanie błogosławionym do pracy po godzinach. Nawet w przypadku gdy pracownica złoży pisemne oświadczenie, że zgadza się na dodatkową pracę, ponad obowiązujące normy czasu pracy, nie można jej zlecić dodatkowych obowiązków.
