Pracownik socjalny to osoba, której głównym zadaniem jest działalność na rzecz osób, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, rodzinnej zawodowej, zdrowotnej czy mieszkaniowej. Otacza ona osoby potrzebujące opieką , organizuje im pomoc, udziela rad, a także kieruje do odpowiednich instytucji. Współpracuje z różnego rodzaju organizacjami odpowiedzialnymi za organizowane szeroko rozumianej pomocy społecznej.
Pracownik socjalny zajmuje się najczęściej osobami bezdomnymi, bezrobotnymi, samotnymi, znajdującymi się w niekorzystnej sytuacji finansowej, uzależnionymi od używek, a także rodzinami dysfunkcyjnymi, osobami ciężko chorymi i niepełnosprawnymi czy byłymi więźniami.
Głównym zadaniem pracowników socjalnych jest stworzenie odpowiednich warunków życia osobom, które zostały ich pozbawione oraz zapobieganie wszelkiego rodzaju patologiom występującym w społeczeństwie. Osoby wykonujące ten zawód pomagają w organizowaniu pomocy materialnej (pożywienie, ubrania, leki itd.), w znalezieniu zatrudnienia lub lokalu mieszkalnego. Ponadto oferują również pomoc psychologiczną. W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia dziecka mogą podjąć decyzję o zabraniu go rodzicom lub opiekunom prawnym.
Zawód pracownika socjalnego związany jest najczęściej z wieloma zagrożeniami oraz znacznym obciążeniem psychicznym. Osoba taka na co dzień obcuje głównie z ludźmi agresywnymi, nosicielami chorób zakaźnych itd. Jest więc narażona często na przemoc fizyczną i zakażenie różnego rodzaju chorobami. Jest to zawód dla osób silnych fizycznie i psychicznie, zdecydowanych oraz energicznych. Osoby wykonujące ten zawód muszą lubić pracę z drugim człowiekiem oraz pomagać innym. To zajęcie, które wymaga samozaparcia oraz umiejętności szybkiego reagowania.
Pracownicy socjalnie uczestniczą ponadto w badaniu problemów społecznych. W ten sposób uświadamiają władzom lokalnym jakie problemy istnieją na danym terenie. Poza tym opracowują i wprowadzają w życie programy społeczne mające na celu podniesienie jakości życia. Współpracują z licznymi specjalistami, instytucjami oraz organizacjami w celu doskonalenia wdrażanych rozwiązań. Pracownik socjalny wiele godzin spędza wraz ze swoimi podopiecznymi. Kontaktuje się bezpośrednio z nimi, ich rodzinami, a także przedstawicielami innych instytucji (ZUS, urząd pracy, sąd). Kontakt ma najczęściej charakter diagnostyczno-doradczy i ogranicza się do rozmów, poradnictwa oraz negocjowania w przypadku wystąpienia sytuacji konfliktowych. Pracownik socjalny ma pod swoją opieką osoby lub całe rodziny, którymi może zajmować się samodzielnie lub w większym gronie (jeśli przypadek jest szczególnie skomplikowany).
Pracownik socjalny powinien zawsze kierować się zasadami etyki zawodowej i mieć na względzie dobro osób, którym służy. Musi przeciwdziałać praktykom dyskryminującym i niehumanitarnym. Obowiązuje go również obowiązek zachowania w tajemnicy informacji pozyskanych w toku prowadzenia czynności zawodowych, a także już po zakończeniu pracy w danym ośrodku.
