Nie we wszystkich firmach istnieje stałe zapotrzebowanie na tą samą ilość pracowników w ciągu dnia czy tygodnia. W wielu z nich jest to uzależnione np. od pory roku, ilości zleceń w danym czasie. Dlatego też w polskim kodeksie pracy wprowadzono równoważny system czasu pracy. Ta elastyczna forma zatrudnienia daje pracodawcy możliwość dostosowania godzin pracy do swoich potrzeb.
Należy jednak pamiętać o tym, że równoważny czas pracy może być wprowadzony tylko wtedy, gdy ma to swoje uzasadnienie w rodzaju pracy albo jej organizacji. Z cała pewnością powodem jego zastosowania nie może być np. wzięcie urlopu przez kilku pracowników w tym samym okresie.
Równoważny czas pracy jest korzystny, ponieważ pozwala na wydłużenie dobowej normy czasu pracy z podstawowych 8 godzin do 12, a w niektórych przypadkach nawet 24 godzin. Oczywiście nie można robić tego dowolnie. Przedłużenie godzin w jednym dniu wiąże się z obowiązkiem skrócenia czasu pracy w innym czasie albo udzielenia urlopu w tym samym okresie rozliczeniowym.
Co do zasady, dobowy wymiar czasu pracy może wynosić maksymalnie 12 godzin. Od tej reguły są jednak wyjątki. Mianowicie norma ta może zostać wydłużona:
– do 16 godzin, wobec osób pracujących przy dozorze urządzeń albo w pogotowiu pracy. Co istotne, przy dozorze urządzeń pracownik tuż po zakończeniu pracy ma prawo do minimum tylu godzin odpoczynku ile pracował.
– do 24 godzin, gdy obowiązki pracownicze dotyczą ochrony osób i mienia;
– do 24 godzin, w przypadku pracowników zakładowych straży pożarnych oraz zakładowych służb pracowniczych.
Nie można zapomnieć o tym, że okres rozliczeniowy nie może przekroczyć 1 miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać wydłużony do 3 miesięcy. Tutaj jednak przepisy prawa pozwalają na pewne odstępstwo. W sytuacji, gdy praca wiąże się z porami roku albo warunkami atmosferycznymi i jest od nich uzależniona – okres rozliczeniowy może wynosić nawet 4 miesiące. Jest to bardzo korzystne w budownictwie, ogrodnictwie i rolnictwie. Wprowadzenie dłuższych okresów rozliczeniowych jest możliwe wyłącznie za zgodą zakładowej organizacji związkowej. Jeżeli w danym zakładzie pracy organizacja ta nie funkcjonuje albo pracodawca nie jest w stanie się z nią dogadać, wtedy wydłużenie okresów rozliczeniowych ma prawo nastąpić wyłącznie po wcześniejszym poinformowaniu o tym właściwego inspektora pracy. Obowiązuje również nakaz dokonania odpowiedniego wpisu w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy, obwieszczeniu. Natomiast nie jest konieczne zmienianie umów o pracę.
W oparciu o równoważny czas pracy nie mogą być zatrudnione pewne grupy pracowników, a w tym:
– kobiety w ciąży;
– osoby niepełnosprawne;
– ludzi wykonujący swoje obowiązki na stanowiskach, na których mają miejsce przekroczenia maksymalnych dopuszczalnych stężeń oraz natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
– osób mających pod opieką dzieci do ukończenia 4. roku życia, chyba że ma na to ich zgodę.
