Ze świadczenia kompensacyjnego mogą skorzystać nauczyciele. Przysługuje im on jeśli spełnią warunek dotyczący ogólnego stażu, w tym pracy nauczycielskiej, osiągną wymagany wiek oraz rozwiążą stosunek pracy. W chwili obecnej wysokość świadczenia obliczana jest na nowych zasadach. Pobiera je ponad 5000 osób, a jego wysokość wynosi średnio niemal 2000 zł brutto.
Świadczenie kompensacyjne to szansa dla nauczycieli na odejście z pracy w wieku wcześniejszym niż ten emerytalny. To alternatywa i zastępstwo dla istniejących dawniej uregulować prawnych, które dawały im możliwość odejścia na emeryturę już przepracowaniu 30 lat, w tym 20 w oświacie i to bez względu na wiek. Świadczenie to obowiązuje od lipca 2009 roku. Do roku 2014 obowiązek wieku wynosił 55 lat bez względu na płeć. W przypadku mężczyzn zmieniło się to w roku 2015, dla kobiet wiek 55 lat obowiązywać będzie do roku 2024.
Wiek, w którym przysługuje świadczenie kompensacyjne stopniowo będzie wydłużany. W efekcie końcowym w roku 2032 wyniesie 59 dla kobiet i 64 lata dla mężczyzn. Nauczyciele, którzy do dnia 31 grudnia 2032roku nie ukończą tego wieku nie będą już mieli prawa do tego świadczenie. Przysługiwać im będzie natomiast prawo do emerytury po ukończeniu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego.
Prawo do świadczenia kompensacyjnego mają wychowawcy, nauczyciele oraz pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego i innych określonych w ustawie. Oprócz wymaganego wieku nauczyciel, który chce przejść na świadczenie kompensacyjne musi udowodnić 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 20-letni okres pracy nauczycielskiej w wymiarze przynajmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Ostatnim warunkiem do spełnienia jest samodzielne rozwiązanie umowy o pracę. Rozwiązanie umowy musi nastąpić na wniosek nauczyciela. Ma to miejsce zarówno w sytuacji gdy złożone zostało przez niego wypowiedzenie, jak i gdy umowa została rozwiązana za porozumieniem stron, ale po wniosku złożonym przez nauczyciela. Jeśli nauczyciel pozostawał jednocześnie w kilku stosunkach pracy, musi rozwiązać je wszystkie bez względu na wymiar czasu pracy i ich charakter.
Prawo do ubiegania się o świadczenie kompensacyjne ma także nauczyciel, którego umowa o pracę została rozwiązana w przypadku całkowitej lub częściowej likwidacji placówki, zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie klas w szkole bądź zmiany w planie nauczania, co uniemożliwia zatrudnienie danego nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Po spełnieniu wszystkich warunków nauczyciel ubiegający się o świadczenie kompensacyjne musi złożyć odpowiedni wniosek w ZUS. Czas postępowania wynosi 30 dni od momentu jego złożenia lub daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności. Świadczenie wyliczane jest na nowych zasadach. Podstawę jego obliczenia stanowi zwaloryzowany kapitał początkowy oraz składki zewidencjonowane i zwaloryzowane na koncie ubezpieczonego od dnia 1 stycznia 1999 roku. Dzieli się je przez dalszą średnią długość życia.
