Prawo do urlopu wypoczynkowego zagwarantowane zostało przez Konstytucję RP w art. 66. W Kodeksie Pracy prawo to zostało skonkretyzowane, w myśl przepisów urlop wypoczynkowy jest coroczny, nieprzerwany (na wniosek pracownika może być podzielony na części, ale jednak część urlopu powinna trwać min. 14 dni kalendarzowych) i płatny (wynagrodzenie przysługuje w takiej samej wysokości, jak gdyby w tym czasie pracownik pracował).
Urlop wypoczynkowy to okres ustawowy zwolnienia pracownika od obowiązku pracy w celu wypoczynku, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez pracodawcę. Prawo do urlopu jest niezbywalne i osobiste, nie można się go zrzec. Wykorzystać go można tylko w naturze, wypłata ekwiwalentu jest ściśle określona w Kodeksie Pracy.
Należy pamiętać, iż każdy pracodawca odpowiada za tę część urlopu, która dotyczy zatrudnienia u niego.
Zgodnie z art. 161 Kodeksu Pracy pracodawca powinien udzielić pracownikowi urlopu, który nabył w danym roku kalendarzowym. Wyjątkowo zaległy urlop można wykorzystać do końca września.
Nabycie prawa do urlopu oraz jego wymiar ściśle związane jest z zatrudnieniem w określonym wymiarze czasu pracy. W przypadku urlopu wypoczynkowego pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu w roku kalendarzowym wynosi 20 dni roboczych – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej, niż 10 lat lub 26 dni roboczych – jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 urlopu należnego mu po przepracowaniu roku. Z dniem 1 stycznia każdego roku pracownik nabywa niejako „z góry” prawo do kolejnego urlopu. Zatem wymiar uzależniony jest głównie od stażu pracy pracownika oraz okresu nauki w szkole. Do okresu pracy wlicza się z tytułu ukończenia: zasadniczej szkoły zawodowe – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 3 lata; średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, ale nie więcej niż 5 lat; średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – 5 lat; średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata; szkoły policealnej – 6 lat; szkoły wyżej – 8 lat. Ukończenie szkoły powinno zostać potwierdzone dyplomem lub świadectwem jej ukończenia. W przypadku osoby, która była w stosunku pracy i w tym czasie uczyła się, wlicza się jeden okres – zatrudnienia lub nauki w zależności od tego, co jest korzystniejsze dla tej osoby.
Służba wojskowa, okres pracy w gospodarstwie rolnym oraz urlop bezpłatny młodocianego, również jest traktowany na równi z okresami pracy zaliczanymi do stażu.
Urlop udziela się w dni, które dla pracownika są dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Urlop można udzielać również w wymiarze godzinnym, gdzie jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy.
W przypadku osoby zatrudnionej w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc w zależności od stażu pracy pracownika za podstawę 20 lub 26 dni. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Podstawa prawna:
1. Art. 66 Konstytucji RP (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.)
2. Art. 152-173 Kodeksu Pracy (t. j. Dz. U. 2014r. poz. 1502)
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. 1997 nr 2 poz. 14 ze zm.)
